Er zitten op dit moment 15.000 mensen vast in de Evin-gevangenis, die bij uitstek symbool staat voor de alomtegenwoordige politieke repressie in Iran.
Het detentiecentrum is gelegen aan de voet van het Alborz-gebergte in het noordwesten van Teheran, en er hebben in de loop van de tijd honderden vreedzame activisten, journalisten, intellectuelen en mensenrechtenadvocaten gevangengezeten.
De samenstelling van de gevangenisafdelingen
De Evin-gevangenis is een enorm complex bestaande uit tal van gebouwen, doorgaans met drie verdiepingen en op elke verdieping twee onderafdelingen. De afdelingen 209, 240 en 241, waar zich isoleercellen bevinden die ‘suites’ genoemd worden, worden geleid door mensen van het ministerie van Inlichtingen (MOIS).
Afdeling 209, ofwel gedeelte 209, is de afschuwelijkste afdeling van Evin. De gevangenen worden er gemarteld, en er zijn 10 gangen met elk 8 isoleercellen. Door overbevolking zitten er in elke cel 10 mensen. Elke cel heeft zijn eigen wc.
De martelkamer is gelegen in de kelder van de afdeling, waar zich allerlei middeleeuwse martelinstrumenten bevinden, waaronder Apolo (een speciaal bed waarop de gevangene elektrische schokken krijgt toegediend, terwijl zijn hoofd is bedekt met een ijzeren helm waarin zijn pijnkreten weerklinken in zijn oren), bedrade bedden voor geseling met kabels, beugels aan het plafond waaraan gevangenen aan voeten of handen worden opgehangen, met de handen gebonden op de rug.
Niemand behalve het personeel en de veroordeelden mag afdeling 209 van het ministerie van Inlichtingen binnen, zelfs niet de hoogste functionarissen.
Afdeling 240 (waar bepaalde gedeelten onder leiding staan van veiligheids- en inlichtingeneenheden) bestaat uit meerdere verdiepingen, en op elke verdieping bevindt zich een lange gang met aan beide zijden diverse cellen. Elke cel is ongeveer 8 vierkante meter groot, en het toilet en de douche worden door een gordijn gescheiden van de rest van de cel. Deze cellen zijn gebouwd voor 1 persoon, maar in de praktijk zitten er 6 of 7 mensen in.
Afdeling 2A wordt geleid door het Revolutionaire Gardekorps van het ministerie van Inlichtingen. Politieke gevangenen krijgen steevast een blinddoek om wanneer ze hun cellen uit gaan. Detentiecentrum 66, ofwel onderafdeling 325, staat onder leiding van het Revolutionaire Gardekorps. Deze onderafdeling werd gebruikt voor het verhoren van arrestanten tijdens de onrust in Teheran in 2009.
In afdeling 350 werden politieke gevangenen opgesloten, maar na een gevangenisopstand werd deze afdeling gesloten en werden de gevangenen overgebracht naar de Rajaie Shahr-gevangenis in Karaj, de op 3 na grootste stad van Iran.
De methadonafdeling: er is een zaal, of beter gezegd een grote cel, in de vrouwenafdeling die altijd gesloten is. De gevangenen noemen dit de methadonafdeling. Camera’s filmen het doen en laten van de gevangenen 24 uur per dag, zodat geen enkele beweging binnen de beperkte ruimte van de cel onopgemerkt blijft.
De gevangenen mogen niet naar buiten en zitten het hele etmaal in die zaal met gesloten deuren, die alleen opengaan voor het uitdelen van eten.
De vrouwenafdeling bestaat uit drie zalen waarvan alle ramen verduisterd zijn. Dit heeft tot gevolg dat er voor de gevangenen onvoldoende zonlicht is, wat hun kwalen en ziekten nog verergert. In de wc’s en de keuken ontbreekt ventilatie.
Er is geen kliniek waar de gevangenen medische zorg kunnen krijgen. Wil een gevangene beschikken over medicijnen, dan moet ze daar eerst toestemming voor vragen. Vervolgens dient gewacht te worden tot zondag, de dag waarop familieleden binnen mogen, die van de gevangene het recept krijgen om in een apotheek buiten de gevangenis medicijnen te kopen. Daarna moet ze wachten tot het volgende zondag om haar medicijnen te krijgen van haar familieleden.
Als je hulp wilt zoeken in een medisch centrum buiten de gevangenis, is dat heel moeilijk en kan het maanden duren voordat je toestemming krijgt. Meestal krijgt een gevangene pas na 9 of 12 maanden medisch verlof, maar in de tussentijd is ze alleen maar zieker geworden. In het ziekenhuis wordt de behandeling meestal halverwege afgebroken.
Vrouwen worden elke keer dat ze de gevangenis verlaten of binnenkomen op vernederende wijze gefouilleerd. En ze krijgen handboeien om wanneer ze zich lopend naar een ziekenhuis begeven.
De vrouwenafdeling wordt onafgebroken in de gaten gehouden met camera’s. Zodra een bewaker geconfronteerd wordt met protesten of een andere vorm van verzet, dreigt hij hen over te plaatsen naar de beruchte Qarchek-gevangenis.
In afdeling 7 zitten voornamelijk mensen gevangen die zijn veroordeeld wegens financiële delicten. Er zijn acht zalen waarin per zaal 200 gevangenen kunnen worden ondergebracht, maar momenteel herbergt elke zaal 700 gevangenen. Soms worden er politieke gevangenen opgesloten in afdeling 7, waarmee Iran zijn eigen regels schendt inzake het beginsel van scheiding van misdaden.
Zaal 1 en zaal 12 van afdeling 7 bevinden zich in de kelder. Veel gevangenen in deze zalen kampen vanwege de vochtigheid met gewrichtskwalen. In de winter krijgen de gevangenen meestal geen warm water om zich te douchen. Vaak gehoorde klachten zijn onder andere gebrek aan ventilatie, onvoldoende en smerige wc’s, de aanwezigheid van besmettelijke ziekten en gebrek aan zonneschijn.
Afdeling 8 wordt hoofzakelijk bevolkt door financiële fraudeurs, drugssmokkelaars en piraten, die voornamelijk afkomstig zijn uit Somalië.
In de zomer stinkt het op deze afdeling erger dan gebruikelijk. Het is er ondraaglijk warm omdat er geen airconditioning is en de waterkoelers niet goed werken. De cellen zijn smerig en het wemelt er van de kevers en andere insecten, vooral wanneer de temperaturen stijgen.
Voeding
Uit berichten is op te maken dat voedsel slechts mondjesmaat wordt verstrekt en bijna niet te eten is. De porties zijn zo klein dat hongerige gevangenen gedwongen zijn de restjes van andere dienbladen en op de grond achtergelaten eten te verzamelen. Bovendien is het kleine beetje eten dat gevangenen krijgen soms ook nog bedorven.
Gevangenen zijn genoodzaakt om uit eigen zak voor torenhoge prijzen onmisbare melkproducten, groenten, fruit en eiwitten te kopen in een van de gevangeniswinkels. Er zijn berichten dat gevangenisfunctionarissen geld verdienen met het voor hoge prijzen verkopen van bedorven voedsel aan gevangenen.
De voedselkwaliteit is slecht. Er is zand en zelfs muizenkeutels aangetroffen in het eten. Fruit en groenten zijn er niet. Bij de gevangenisleiding is geklaagd over de slechte voeding, met name door politieke gevangenen die zich bewust zijn van hun rechten en geëist hebben dat er genoeg voedsel wordt verstrekt om gezond te blijven. Een bron dicht bij een van de gevangenen zei dat de gevangenisleiding mensen dreigt naar een isoleercel te verbannen als ze hun beklag doen over het gebrek aan eten en de slechte omstandigheden.
Medische zorg
Het komt geregeld voor dat gevangenen voor straf een medische behandeling onthouden wordt of dat ze gedwongen worden valse bekentenissen te doen. De gevangenisdirectie weigert gewetensbezwaarden en andere politieke gevangenen toegang tot adequate medische zorg, waardoor ze grote kans lopen om te overlijden.
Het departement van de openbaar aanklager, dat verantwoordelijk is voor beslissingen betreffende medisch verlof en overplaatsing naar een ziekenhuis, weigert zieke gevangenen vaak toestemming voor overplaatsing naar een ziekenhuis, ook al is de zorg die ze nodig hebben niet beschikbaar in de gevangenis, en gaat niet in op verzoeken voor medisch verlof voor doodzieke gevangenen tegen het advies van artsen.
In sommige gevallen hebben gevangenisfunctionarissen ook de rechten van gevangenen op gezondheid geschonden of zich schuldig gemaakt aan marteling en andere vormen van mishandeling. In diverse gevallen onthielden ze politieke gevangenen medicijnen of legden ze zonder reden beperkingen op aan gevangenen door middel van hand- en voetboeien, wat hun medische behandeling niet ten goede kwam en waarbij ze handen en voeten kneusden en ongemakken en vernederingen ondergingen.
In een in juli 2016 gepubliceerd rapport van Amnesty International stond dat gevangenisdirecties in Iran regelmatig de ernst van hun medische problemen van politieke gevangenen hebben gebagatelliseerd, ernstige kwalen hebben behandeld met eenvoudige pijnstillers en hebben geweigerd om onmisbare medicatie te verstrekken.
Naast de ontzegging van toegang tot adequate medisch zorg verblijven gevangenen meestal in overbevolkte, vieze en slecht geventileerde ruimten, waardoor hun reeds bestaande medische problemen vaak nog verergeren of er nieuwe problemen bij komen, met onherstelbare schade voor hun gezondheid als gevolg.
De gevangeniskliniek
Een aantal gevangenen die aan aids lijden zit opgesloten in onderafdeling 7. De gevangenen in deze onderafdeling krijgen niet of nauwelijks medische zorg. Alleen wanneer gevangenen in hongerstaking gaan of er in de media aandacht voor hen is, worden ze overgebracht naar een ziekenhuis voor behandeling.
Volgens gevangenen schrijft de gevangenispsycholoog zonder medische noodzaak aan velen van hen neurologische medicijnen voor.
Verder is het volgens hen zo dat medisch personeel assistentie verleent bij martelingen. Shahriar Pourfarzam, een arts, let erop dat gevangenen bij met martelingen gepaard gaande verhoren niet komen te overlijden, want zo kunnen de verhoorders hun martelingen voortzetten.
Voor veel geld wordt medische zorg verstrekt, die echter onveilig is en het risico met zich meebrengt van besmetting. Een groot aantal gevangenen, met name degenen van wie hun vrouw ook gevangenzit, kunnen zich de hoge kosten van gezondheidszorg niet veroorloven.
De gevangeniswinkel
De winkel maakt deel uit van het perverse economische systeem binnen de gevangenis. Gevangenisfunctionarissen verdienen geld door onmisbare spullen te verkopen aan gevangenen, zoals zeep, shampoo en zelfs voedsel.
De familie van de gevangenen dient voor het geld te zorgen dat ze in hun leven van dag tot dag nodig hebben. Degenen die geen hulp van familieleden krijgen leven in ellendige omstandigheden en moeten het zien te stellen met het karige en slechte voedsel en andere zaken van de gevangenis.
De meeste gevangenen zijn ervan overtuigd dat ze in de gevangenis met opzet slecht en smerig voedsel krijgen om hen te dwingen naar de gevangeniswinkel te gaan, waar alle voedsel wordt verkocht boven de marktprijzen. De in de winkel verkochte spullen zijn over de houdbaarheidsdatum heen, maar de gevangenen hebben geen andere keus dan deze veel te dure spullen aan te schaffen.
Inspecties en dreigementen
Zo´n 50 man gevangenispersoneel doorzoeken om de zoveel tijd de cellen. Tijdens de doorzoeking zijn de gevangenen verplicht naar de binnenplaats van de gevangenis te gaan. De mannen confisqueren en ‘stelen’ tijdens de doorzoeking bezittingen van de gevangenen.
Na de inspectie zijn vaak veel spullen van de gevangenen verdwenen en blijkt een groot deel van hun eten vernietigd te zijn. De gevangenisautoriteiten verkopen op diverse manieren voor veel geld tweedehands telefoons en simkaarten aan de gevangenen en nemen die telefoons en simkaarten tijdens de inspecties weer in beslag.
Politieke gevangenen beschrijven dat ze worden afgetuigd door gevaarlijke, door gevangenisfunctionarissen opgehitste gevangenen. Ze gebruiken deze criminelen als dekmantel om politieke gevangenen en gewetensbezwaarden te mishandelen.
Bezoek
Er zijn in de beruchte Evin-gevangenis geen criteria of regels ten aanzien van de bezoekrechten van de gevangenen. Familiebezoek en telefonisch contact met de buitenwereld worden door de gevangenisautoriteiten gebruikt om de druk op de gevangenen te vergroten.
Voor politieke gevangenen en gewetensbezwaarden die gewoontegetrouw door de autoriteiten worden getreiterd en mishandeld, zijn de bezoekregels ernstig ingeperkt. Soms is het de gevangenen niet toegestaan om bezoek te ontvangen of te bellen om hen te straffen. Politieke gevangenen worden gestraft wanneer ze protesteren tegen willekeur en onmenselijke behandeling door leden van de Revolutionaire Garde, of wanneer ze aan hun familie vertellen over de leefomstandigheden in de gevangenis. Als een gevangene een brief stuurt naar iemand buiten de gevangenis, wordt ze zwaar gestraft. De straffen lopen uiteen van ontzegging van bezoek en telefoongesprekken, opsluiting in een isoleercel, toevoeging van nieuwe aanklachten aan het dossier van de gevangene en in sommige gevallen verbanning van de gevangene naar een andere plaats in Iran.
De bezoekzaal in de Evin-gevangenis telt ongeveer 80 hokjes die specifiek zijn ingericht voor bezoekers. Dit aantal hokjes is voor de families van politieke gevangenen voldoende om niet lang te hoeven wachten, maar het beleid van de autoriteiten is dat de bezoekers slechts in een groep van tien personen naar binnen mogen.
De gevangenen mogen in deze hokjes slechts twintig minuten praten met eerstegraads familieleden, en dan bovendien ook nog via een vies en smoezelig raam en met een door de gevangenisautoriteiten afgeluisterde koptelefoon.
In de vrouwenafdeling is voor politieke gevangenen geen telefoon aanwezig waarmee ze kunnen bellen naar familieleden en kinderen. Vrouwelijke politieke gevangenen hebben per week recht op slechts 20 minuten bezoektijd met familieleden in een hokje.
Sommige vrouwelijke politieke gevangenen hebben jonge kinderen met wie ze alleen telefonisch contact hebben. Sommige psychologen denken dat bezoek in een hokje vanachter een glazen wand schadelijk kan zijn voor de psychische gezondheid van de kinderen van gevangenen. Daarom nemen families zo min mogelijk de kinderen mee wanneer ze op bezoek gaan in de gevangenis.